در اقتصاد کلان موضوعی به نام استریلیزاسیون وجود دارد که توسط بانک مرکزی اعمال می‌شود. این اقدام بانک مرکزی جهت مقابله با اثرات منفی مازاد یا کسری تراز پرداخت‌ها صورت می‌گیرد. در واقع با سیاست استریلیزاسیون، تغییرات ناخوشایندی که در عرضه پول به وجود می‌آید، جبران می‌شود!
استریلیزاسیون یکی از سیاست های پولی بانک مرکزی است!
بانک مرکزی می‌تواند با عملیات بازار آزاد این سیاست را پیاده کند. بانک‌های مرکزی معمولاً برای مقابله با تقویت بی رویه ارزش پول ملی و یا برای مقابله با تورم رو به سیاست استریلیزاسیون می‌آورند. تورم و گران شدن پول ملی در بازار فارکس می‌تواند بر صادرات کشور آسیب وارد کند.
سیاست استریلازیسون بر خلاف سیاست‌های دیگر بانک مرکزی، به دنبال ایجاد ثبات در عرضه پولی است. یعنی بانک مرکزی با این سیاست، تغییرات عرضه پول را سریع خنثی می‌کند و از عرضه پول در مقابله شوک‌های خارجی محافظت می‌کند.
در نیمه دوم قرن بیستم، سیاست استریلازیسون با هدف دفاع از ارزش پول ملی به کار گرفته می‌شد. یا به طور مثال در دهه ۱۹۳۰ و همچنین قرن بیست و یکم، استریلازیسون با هدف مقابله با تقویت ارزش پول ملی در بازار فارکس پیاده می‌شد.
استفاده از سیاست استریلازیسون برای مقابله با سقوط ارزش پول ملی!
فرض کنید که ارزش پول ملی یک کشور در حال سقوط است. برای مقابله با سقوط ارزش پول ملی، بانک مرکزی می‌تواند در بازار فارکس به طور مستقیم مداخله کند. برای تقویت ارزش پول ملی، بانک مرکزی باید تقاضای مصنوعی برای پول ملی خود ایجاد کند. بانک مرکزی می‌تواند از ذخایر ارزی خود برای خرید پول ملی استفاده کند.
اگر بانک مرکزی از ذخایر ارزی کشور برای خرید پول ملی استفاده کند، در ابتدا شاهد توقف سقوط ارزش پولی ملی خواهیم بود. اما در ادامه دو اتفاق برای عرضه پول در کشور خواهد افتاد:
- اول این‌که بانک مرکزی با خرید پول ملی، بخشی از پول موجود در اقتصاد را از گردش حذف می‌کند.
- دوم، اگر بانک مرکزی در تقویت ارزش پول ملی زیاده‌روی کند، کسری تراز تجاری بدتر خواهد شد و شرایط بیشتر به نفع واردکنندگان تغییر خواهد یافت تا صادرکنندگان. در این صورت پول ملی از کشور خارج خواهد شد و بحران کمبود نقدینگی را تشدید خواهد کرد.
نتیجه کاهش عرضه پول، فشارهای ضد تورمی است. فشارهای ضد تورمی به این معنی است که نرخ رشد تورم منفی خواهد شد و قیمت‌ها ماه به ماه پایین خواهند آمد. اگر نرخ بیکاری هم بالا باشد، وضعیت اقتصاد رو به وخامت خواهد گذاشت.
در چنین وضعیتی، بانک مرکزی برای مقابله با اثرات منفی رو به عقیم‌سازی یا استریلیزاسیون مداخلات در بازار فارکس خواهد آورد. اما چگونه؟ بانک مرکزی با عملیات بازار آزاد اقدام به خرید دارایی‌های مالی می‌کند و پول ملی را به سیستم مالی کشور تزریق می‌کند و بحران کمبود نقدینگی برطرف می‌شود!
استریلازیسون اگر با هدف مقابله با سقوط ارزش پول ملی انجام شود، تنها در میان‌مدت کارایی خواهد داشت. اگر علت سقوط ارزش پول ملی، حدس و گمان سرمایه‌گذاران و شک و تردیدهای سیاسی باشد، با استریلازیسون، مشکل سقوط ارزش پول حل خواهد شد.
استفاده از سیاست استریلیزاسیون با هدف مقابله با تقویت ارزش پول ملی!
بانک مرکزی می‌تواند با فروش پول ملی در بازار فارکس، از تقویت ارزش پول ملی جلوگیری کند. این کار باعث می‌شود تا ذخایر ارزی بانک مرکزی به طور قابل‌توجهی افزایش یابد. اما در مقابل، حجم بزرگی از پول ملی در سیستم مالی کشور به گردش می‌افتد که عرضه پول را بالا می‌برد. پولی هم که برای خرید دارایی‌های خارجی مثل ارز خرج شده هم به سایر کشورها می‌رسد. افزایش عرضه پول ملی می‌تواند منجر به تشدید فشارهای تورمی شود و مزیت رقابت صادراتی کشور را در بازارهای جهانی از بین ببرد.
روش سنتی استریلیزاسیون اثرات تورمی ناشی از عرضه بالای پول به این‌گونه است که بانک مرکزی از عملیات بازار آزاد برای فروش اوراق قرضه دولت استفاده می‌کند. در این روش بانک مرکزی با فروش اوراق قرضه به بازار، نقدینگی اضافی را از سیستم مالی جمع می‌کند.
