اسپات مارکت جایی که است که ابزار مالی مثل کامودیتی، ارز و اوراق بهادار با تحویل فوری معامله می‌شوند. در تحویل فوری، معامله با پول نقد انجام می‌شود. بر خلاف بازار آتی (Futures) که در آن معامله با تحویل در آینده انجام می‌شود، در بازار اسپات معامله فورا انجام می‌شود. بورس سهام و فرابورس (OTC) معمولاً امکان معاملات اسپات و فیوچرز را می‌دهند.
فهرست مطالب
بازار اسپات (Spot Market)
بازار اسپات گاهی اوقات بازار فیزیکی یا نقدی هم خوانده می‌شود. چون‌که معامله گران فورا دارایی‌ها را معامله و تسویه می‌کنند. هر چند که شاید تسویه تراکنش بین خریدار و فروشنده چند روز طول بکشد، اما هر دو طرف معامله پذیرفته‌اند که “همین الان” معامله کنند. به طور مثال در بازارهای سهام معمولاً تسویه تراکنش معامله شاید دو روز کاری زمان ببرد. بازار مقابل اسپات، بازار آتی است. در بازار آتی روی قیمت فعلی توافق می‌شود، اما تحویل یا انتقال وجوه به آینده موکول می‌شود.
قیمت اسپات
قیمت فعلی ابزار مالی (سهام، کالا، ارز و …) را قیمت اسپات می‌نامند. قیمت اسپات، قیمتی است که می‌توان دارایی مربوطه را با آن نرخ فورا خرید یا به فروش رساند. خریداران و فروشندگان با ایجاد دستورات خرید و فروش باعث ایجاد قیمت اسپات (Spot Price) می‌شوند. در بازارهایی که نقد شوندگی بالایی دارند (مثل بازار فارکس)، قیمت اسپات می‌تواند هر لحظه تغییر کند، چون‌که دستورات خرید و فروش خیلی سریع تکمیل می‌شوند و در عین حال دستورات جدیدی ایجاد می‌شوند.
مزایای بازار اسپات
در بازار اسپات، تراکنش خرید یا فروش یک دارایی همان لحظه انجام می‌شود، هر چند که شاید نقل و انتقال پول و دارایی یک یا دو روز طول بکشد. در معاملات اسپات باید با قیمت آنی یا اسپاتی که در تابلو دیده می‌شود، وارد معامله شد. بازار اسپات باعث تسهیل معاملات می‌شود. در این نوع معاملات، قیمت برای همه مشخص است و همه می‌دانند که قیمت فعلی بازار چند است. همچنین اجرای معاملات اسپات هم خیلی آسان‌تر از معاملات آتی است. معامله گران بازار اسپات می‌توانند صبر کنند از قیمت‌های بهتری وارد معامله شوند. وقتی در بازار اسپات وارد معامله شدید، با تکمیل دستور معامله، تراکنش تمام می‌شود. معمولاً در بازار اسپات محدودیتی برای حداقل حجم معامله وجود ندارد. این در حالی است که در بازار آتی باید حداقل سرمایه‌ای برای هر قرارداد آتی کنار گذاشت.
معایب بازار اسپات
با وجود همه مزیت‌های بازار اسپات، معایبی هم وجود دارد.
بهترین بروکرهای فارکس را می شناسید؟
با ایران بورس آنلاین در بهترین بروکر فارکس حساب باز کنید
- بازارهای مالی بسیار پر نوسان هستند و این یعنی قبل از اینکه بازار به قیمت حقیقی خود برسد، شاید نوسانات شدیدی در بازار دیده شود. به همین دلیل معامله در بازار اسپات ریسکی است. در بازار اسپات بازگشتی وجود ندارد، یعنی وقتی معامله انجام شد، باید مالکیت دارایی مالی مربوطه به خریدار منتقل شود و در عین حال هم باید وجه نقد معامله به فروشنده برسد.
- در زمان فعالیت در بازار اسپات باید با بازار مربوطه آشنا باشید.
- باید استراتژی معاملاتی مشخصی را طراحی و پیاده‌سازی کنید.
- به دلیل نوسانات شدید بازار، باید احساسات خود را کنترل کنید.
- باید از آخرین رویدادها و اخبار بازار اطلاع داشته باشید.
قیمت اسپات چیست؟
قیمت اسپات (Spot Price) به قیمت فعلی در بازار اشاره دارد که در آن یک دارایی—مانند سهام، کالا، یا ارز—می‌تواند برای تحویل فوری خرید یا فروش شود. این قیمت بیانگر ارزش واقعی یک دارایی در لحظه‌ای خاص است و می‌تواند به سرعت تغییر کند. در اقتصاد جهانی، قیمت اسپات بیشتر اوراق بهادار یا کالاها پس از محاسبه نرخ‌های ارز، تقریباً در سراسر جهان یکسان است. در مقابل قیمت اسپات، قیمت آتی (Futures Price) است که برای تحویل دارایی در آینده توافق شده است.
مبانی قیمت اسپات
قیمت اسپات بیشتر در ارتباط با قیمت قراردادهای آتی کالاهایی مانند نفت، گندم، یا طلا مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدین دلیل که سهام همیشه با قیمت لحظه‌ای معامله می‌شود. شما یک سهام را با قیمت اعلام شده خرید یا فروش می‌کنید و سپس سهام را با پول نقد مبادله می‌کنید.
قیمت قرارداد آتی معمولاً با استفاده از قیمت اسپات یک کالا، تغییرات پیش‌بینی‌شده در عرضه و تقاضا، نرخ بازده بدون ریسک برای دارنده کالا، و هزینه‌های حمل‌ونقل یا ذخیره‌سازی در رابطه با تاریخ سررسید قرارداد تعیین می‌شود. قراردادهای آتی با زمان طولانی‌تر تا سررسید معمولاً شامل هزینه‌های ذخیره‌سازی بیشتری نسبت به قراردادهای با تاریخ انقضای نزدیک‌تر هستند.
قیمت اسپات تحت تأثیر عوامل متعددی قرار می‌گیرد، از جمله عرضه و تقاضا، شرایط اقتصادی و سیاسی، و تغییرات در نرخ ارزها. به همین دلیل، معامله‌گران و سرمایه‌گذاران باید به دقت تحولات بازار را پیگیری کنند تا بتوانند تصمیمات بهتری در خرید یا فروش دارایی‌ها بگیرند.
قراردادهای آتی همچنین یک روش مهم برای تولیدکنندگان کالاهای کشاورزی فراهم می‌کنند تا ارزش محصولات خود را در برابر نوسانات قیمت پوشش دهند.
نمونه‌ای از قیمت‌های لحظه‌ای
یک دارایی می‌تواند دارای قیمت اسپات و قیمت آتی متفاوتی باشد. به عنوان مثال، ممکن است قیمت اسپات طلا ۱۰۰۰ دلار باشد، در حالی که قیمت آتی آن ۱۳۰۰ دلار تعیین شده است. به طور مشابه، قیمت اوراق بهادار ممکن است در بازار سهام و بازار آتی در محدوده‌های متفاوتی معامله شود. برای مثال، سهام شرکت اپل (AAPL) ممکن است در بازار سهام با قیمت ۲۰۰ دلار معامله شود، اما قیمت اختیار خرید (استرایک) آن در بازار آتی ۱۵۰ دلار باشد که منعکس‌کننده نگرش‌های بدبینانه معامله‌گران نسبت به آینده آن است.
Spot Rate چیست؟
Spot Rate (نرخ لحظه ای) به قیمتی اطلاق می‌شود که برای خرید یا فروش فوری یک دارایی، نظیر ارز، کالا، یا اوراق بهادار، در بازار مالی تعیین می‌شود. این نرخ نشان‌دهنده ارزش فعلی یک دارایی در بازار است و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. معامله‌ای که بر اساس نرخ لحظه‌ای انجام می‌شود، معمولاً به تسویه فوری یا در بازه زمانی کوتاهی منجر می‌شود.
نرخ لحظه‌ای متفاوت از نرخ‌های آتی (Forward Rate) است که برای تسویه در تاریخی در آینده توافق می‌شوند. در حالی که نرخ لحظه‌ای قیمت واقعی در همان لحظه برای تحویل فوری را نشان می‌دهد، نرخ‌های آتی بیشتر به پیش‌بینی‌هایی در مورد قیمت آینده‌ی دارایی‌ها بستگی دارند و معمولاً شامل نوعی پریمیوم یا تخفیف نسبت به نرخ لحظه‌ای هستند.
درک نرخ لحظه ای
نرخ لحظه‌ای (Spot Rate) یکی از مفاهیم کلیدی در بازارهای مالی است که بیانگر قیمت جاری یک دارایی برای تبادل فوری آن است. این نرخ به‌طور گسترده‌ای در بازارهای مختلف از جمله بازار ارز (فارکس)، بازار کالاها، و اوراق قرضه کاربرد دارد.
در بازار ارز، نرخ لحظه‌ای معین می‌کند که یک ارز به چه قیمتی در برابر ارز دیگر در همان لحظه قابل تبادل است. این نرخ به شدت تحت تأثیر عرضه و تقاضا قرار دارد، به‌ویژه از سوی افرادی که به دنبال خرید یا فروش ارز برای نیازهای تجاری، سرمایه‌گذاری یا سفری هستند. علاوه بر این، معامله‌گران فارکس نیز با توجه به پیش‌بینی‌های خود درباره تغییرات آینده نرخ ارز، بر نرخ لحظه‌ای تأثیر می‌گذارند.
برای کالاها، نرخ لحظه‌ای بیانگر قیمت فعلی یک کالای خاص است که بر اساس عرضه و تقاضای آن در بازار تعیین می‌شود. به عنوان مثال، قیمت لحظه‌ای نفت خام ممکن است به دلیل تغییرات در میزان تولید، ذخایر جهانی، یا تحولات ژئوپلیتیکی نوسان کند. کالاهای دیگری مانند طلا، قهوه، و گندم نیز به همین ترتیب نرخ لحظه‌ای دارند که به‌طور مستقیم بر اساس شرایط بازار تعیین می‌شود.
در بازار اوراق قرضه، نرخ لحظه‌ای با استفاده از نرخ صفر کوپن محاسبه می‌شود. این نرخ‌ها بازده‌ای را نشان می‌دهند که سرمایه‌گذار می‌تواند از خرید یک اوراق قرضه در همان لحظه به دست آورد، بدون اینکه سودهای دوره‌ای (کوپن‌ها) را در نظر بگیرد.
نرخ لحظه ای و نرخ آتی
نرخ لحظه‌ای (Spot Rate) و نرخ آتی (Forward Rate) هر دو نقش مهمی در معاملات مالی دارند، اما تفاوت‌های کلیدی بین آن‌ها وجود دارد که برای درک بهتر مفاهیم مالی ضروری است.
نرخ لحظه‌ای قیمتی است که برای تسویه فوری یک معامله استفاده می‌شود. تسویه لحظه‌ای به معنای تکمیل یک معامله مالی و انتقال وجه یا دارایی در یک بازه زمانی بسیار کوتاه است، معمولاً یک یا دو روز کاری پس از تاریخ انجام معامله. به این روز، “تاریخ لحظه‌ای” گفته می‌شود. معامله‌گران توافق می‌کنند که یک دارایی را با نرخ لحظه‌ای خریداری یا بفروشند، و تسویه معامله بدون توجه به تغییرات بازار در فاصله بین تاریخ معامله و تاریخ تسویه، با همان نرخ لحظه‌ای انجام می‌شود.
نرخ لحظه ای در تعیین نرخ آتی – قیمت یک معامله مالی آینده – استفاده می‌شود، زیرا ارزش آینده مورد انتظار یک کالا، اوراق بهادار یا ارز تا حدودی بر اساس ارزش فعلی آن و تا حدودی بر اساس نرخ بدون ریسک و زمان تا سررسید قرارداد است. معامله‌گران می‌توانند با دانستن قیمت آتی، نرخ بدون ریسک و زمان تا سررسید، یک نرخ لحظه ای ناشناخته را تخمین بزنند.
رابطه بین نرخ های لحظه ای و قیمت‌های آتی
رابطه بین نرخ‌های لحظه‌ای (Spot Rates) و نرخ‌های آتی (Forward Rates) مشابه رابطه‌ای است که بین قیمت‌های لحظه‌ای و قیمت‌های آتی در بازارهای کالا یا سایر دارایی‌ها وجود دارد. این رابطه می‌تواند به دو حالت مختلف منجر شود: “کانتانگو” (Contango) و “بک‌واردیشن” (Backwardation).
کانتانگو زمانی رخ می‌دهد که نرخ‌های آتی بالاتر از نرخ‌های لحظه‌ای هستند. این وضعیت بیانگر انتظارات بازار مبنی بر افزایش قیمت یا نرخ یک دارایی در آینده است. به عبارتی دیگر، در کانتانگو، نرخ آتی به مرور زمان به سمت نرخ لحظه‌ای کاهش می‌یابد. این کاهش معمولاً به نفع معامله‌گرانی است که در موقعیت‌های کوتاه (Short Positions) قرار دارند، زیرا نرخ آتی به‌تدریج به نرخ لحظه‌ای که معمولاً پایین‌تر است نزدیک می‌شود. کانتانگو معمولاً در شرایطی رخ می‌دهد که هزینه نگهداری دارایی یا هزینه فرصت در طول زمان افزایش می‌یابد.
بک‌واردیشن زمانی اتفاق می‌افتد که نرخ‌های آتی پایین‌تر از نرخ‌های لحظه‌ای هستند. این وضعیت نشان‌دهنده این است که بازار انتظار کاهش قیمت یا نرخ یک دارایی در آینده را دارد. در بک‌واردیشن، نرخ آتی با نزدیک شدن به تاریخ انقضا به نرخ لحظه‌ای که معمولاً بالاتر است، نزدیک می‌شود. این حالت برای معامله‌گرانی که در موقعیت‌های بلند (Long Positions) قرار دارند، سودمند است زیرا نرخ آتی به مرور زمان به سمت نرخ لحظه‌ای افزایش می‌یابد.
بازارهای مالی ممکن است به‌طور متناوب بین حالت کانتانگو و بک‌واردیشن حرکت کنند. این تغییرات می‌تواند به دلایل مختلفی مانند تغییرات در عرضه و تقاضا، تغییرات در نرخ‌های بهره، و انتظارات متفاوت از آینده رخ دهد. مدت زمانی که بازار در یکی از این حالت‌ها باقی می‌ماند نیز ممکن است کوتاه یا طولانی باشد و بستگی به شرایط خاص آن بازار دارد.
مثال از نحوه عملکرد نرخ لحظه‌ای
به عنوان مثال، فرض کنید در ماه اوت یک عمده‌فروش نیاز به تحویل موز دارد. او قیمت لحظه‌ای را به فروشنده پرداخت کرده و موزها را در عرض ۲ روز دریافت می‌کند. اما اگر این عمده‌فروش بخواهد موزها را در اواخر دسامبر در فروشگاه‌های خود موجود کند و بر این باور باشد که قیمت کالا در این فصل به دلیل افزایش تقاضا و کاهش عرضه، بالاتر خواهد رفت، نمی‌تواند یک خرید لحظه‌ای برای این کالا انجام دهد زیرا خطر فساد کالا وجود دارد. از آنجایی که کالا تا دسامبر نیاز نیست، یک قرارداد آتی گزینه بهتری برای سرمایه‌گذاری در موز خواهد بود.
در مثال بالا، یک کالای فیزیکی واقعی برای تحویل گرفته می‌شود. این نوع معامله معمولاً از طریق قراردادهای آتی و سنتی که به نرخ لحظه‌ای در زمان امضا اشاره دارند، انجام می‌شود. از سوی دیگر، معامله‌گران معمولاً نمی‌خواهند تحویل فیزیکی داشته باشند، بنابراین از گزینه‌ها و سایر ابزارها برای گرفتن موقعیت بر روی نرخ لحظه‌ای یک کالا یا جفت ارز خاص استفاده می‌کنند.
اسپات ترید چیست؟
اسپات ترید (Spot Trade) به معامله‌ای گفته می‌شود که در آن خرید یا فروش یک ابزار مالی، ارز، یا کالا به‌طور فوری و برای تحویل در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود. این نوع معاملات اغلب در مقابل معاملات آتی (Futures) یا فوروارد (Forward) قرار می‌گیرند که در آن‌ها تحویل کالا یا ابزار مالی در آینده‌ای مشخص و با قیمتی که امروز توافق می‌شود، انجام می‌شود.
ویژگی‌های اصلی اسپات ترید:
- تحویل فوری: در اسپات ترید، تحویل کالا یا ابزار مالی بلافاصله یا در فاصله زمانی کوتاهی پس از معامله انجام می‌شود. به عنوان مثال، در معاملات ارزهای خارجی، تحویل معمولاً در دو روز کاری بعد از معامله انجام می‌شود.
- قیمت نقدی: قیمت در اسپات ترید قیمتی است که در آن لحظه معامله انجام می‌شود و به آن قیمت نقدی یا Spot Price گفته می‌شود. این قیمت تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند عرضه و تقاضا، نرخ بهره، و انتظارات بازار قرار می‌گیرد.
- معامله در بازار نقدی: اسپات ترید معمولاً در بازارهای نقدی انجام می‌شود، جایی که معاملات به صورت مستقیم و بدون نیاز به قراردادهای پیچیده فوروارد یا آتی صورت می‌گیرد.
کاربردها:
- در بازار ارز (فارکس)، اسپات ترید رایج‌ترین نوع معامله است و به معامله‌گران این امکان را می‌دهد که ارزها را با نرخ‌های فعلی و برای تحویل فوری معامله کنند.
- در بازار کالاها، معامله‌گران ممکن است کالاهایی مانند نفت یا فلزات گرانبها را به صورت نقدی معامله کنند.
اسپات ترید به دلیل سادگی و سرعت تحویل، برای بسیاری از معامله‌گران و سرمایه‌گذاران جذاب است. اما این نوع معامله، برخلاف قراردادهای آتی و فوروارد، معمولاً نیاز به مدیریت ریسک بیشتری دارد، زیرا قیمت‌ها می‌توانند به سرعت و به طور ناگهانی تغییر کنند.
ملاحظات ویژه
قیمت هر ابزاری که تاریخ تسویه آن بعد از تاریخ اسپات باشد، ترکیبی از قیمت اسپات و هزینه بهره تا تاریخ تسویه است. در بازار ارزهای خارجی (فارکس)، برای این محاسبه از تفاوت نرخ بهره بین دو ارز استفاده می‌شود. بیشتر محصولات مرتبط با نرخ بهره، مانند اوراق قرضه و گزینه‌های مالی، برای تسویه در روز کاری بعد به صورت اسپات معامله می‌شوند. قراردادها معمولاً بین دو نهاد مالی منعقد می‌شوند، اما ممکن است بین یک شرکت و یک نهاد مالی نیز باشند. در مورد سوآپ نرخ بهره، که در آن بخش نزدیک برای تاریخ اسپات است، معمولاً در یک روز کاری تسویه می‌شود.
کالاها معمولاً در یک صرافی معامله می‌شوند. محبوب‌ترین صرافی‌ها در این حوزه گروه CME و صرافی بین‌المللی ICE هستند که مالک بورس نیویورک (NYSE) است. بیشتر معاملات کالاها برای تسویه در آینده انجام می‌شود و تحویل داده نمی‌شود؛ به این صورت که قرارداد قبل از سررسید به صرافی فروخته می‌شود و سود یا زیان به صورت نقدی تسویه می‌شود.
