تقریباً همه معامله‌گران تازه‌کار یک تجربه مشترک و تلخ از حرفه معامله‌گری دارند. آن‌ها شاید در چند معامله پشت سر هم سود کنند، اما در نهایت تمامی سودهای خود را از دست می دهند. چرا این اتفاق می‌افتد و چگونه می‌توان این تجربه تلخ را پشت سر گذاشت؟ این تجربه تلخ به خاطر یک پدیده روانشناسی ترید اتفاق می‌افتد و در بسیاری از موارد ربطی هم به استراتژی معاملاتی شما ندارد. در این مقاله ما ابتدا علت این اتفاق ناخوشایند را بررسی می‌کنیم و در نهایت به شما روش حل این مشکل را توضیح می‌دهیم.
پدیده اثر تأخر در روانشناسی
اثر تأخر (Recency Effect) یک پدیده روانشناسی است. این پدیده نحوه به خاطر سپاری رویدادهای اخیر توسط افراد را توضیح می‌دهد. اثر تأخر نشان می‌دهد که افراد رویدادهایی که به تازگی اتفاق افتاده‌اند را به خوبی به یاد می‌آورند اما در یادآوری رویدادهای قبل از آن با مشکل مواجه‌اند. در همین حال اثر تقدم (primacy effect) هم نشان می‌دهد که افراد در یادآوری رویدادهای اولیه عملکرد بهتری دارند. فرض کنید سری از داده‌ها به شما نشان داده می‌شود. به احتمال زیاد شما می‌توانید داده‌های اولیه را به یاد بیاورید و در به یادآوردن داده‌های اخیر هم مشکلی نخواهید داشت. با این حال داده‌های میانی به احتمال زیاد فراموش خواهند شد.
اما این پدیده روانشناسی چه تأثیری بر عملکرد معامله‌گر دارد؟ زمانی که یک معامله‌گر به معاملات اخیر خود تمرکز می‌کند، تمرکز و تصور کلی خود از معاملات را از دست می‌دهد. در حرفه معامله‌گری شما به راحتی می‌توانید تحت تأثیر معاملات اخیر خود قرار بگیرید و این تأثیر روانی می‌تواند قدرت تصمیم‌گیری در معاملات بعدی شما را تضعیف کند. به همین دلیل اثر تأخر ریشه اصلی تجربه تلخی است که در ابتدای مقاله به آن اشاره کردیم. در واقع معاملات اخیر شما باعث می‌شوند تا شما بدون توجه به استراتژی معاملاتی وارد بازار شوید و سودهای به دست آمده را از دست بدهید.
اعتماد به نفس کاذب
زمانی که معاملات اخیر شما با سود بسته می‌شوند، اثر تأخر معامله‌گر را قول می‌زند و باعث می‌شود تا اعتماد به نفس معامله‌گر افزایش یابد. به‌طور مثال شاید معامله‌گر تازه‌کاری به‌طور شانسی در چند معامله پی‌درپی سود کند. حتی اگر معامله‌گر تازه‌کار چیزی از بازار هم سر در نیاورد باز هم می‌تواند چنین عملکردی داشته باشد. حتماً شما هم در بازارهای روند دار قرار گرفته‌اید. بازارهایی که شما از هر نقطه خرید بزنید (بازار صعودی) سود می‌کنید. چنین اتفاقی در بازارهای داخلی ایران هم روی داده است. قیمت مسکن همیشه سیر صعودی داشته، یا به خاطر کاهش ارزش پول ملی شاهد رشد قوی بازارهای سهام، کالا و ارز بوده‌ایم. آیا افرادی که وارد بازارهای صعودی شده‌اند، واقعاً حرفه‌ای هستند یا صرفاً به خاطر روند صعودی قوی بازارهای اشاره شده سود کرده‌اند؟
حال فرض کنید که این معامله‌گر تازه‌کار بدون داشتن دانش خاصی وارد بازار شده و سود کرده است. در چنین شرایطی اثر تأخر بر معامله‌گر چیره می‌شود و اعتماد به نفس کاذبی را در او ایجاد می‌کند. ترکیب اعتماد به نفس کاذب و عدم داشتن دانش مناسب منجر به اتخاذ تصمیماتی خواهد شد که در نهایت موجب زیان و ضرر معامله‌گر خواهد شد. تقریباً تمامی افرادی که وارد حرفه معامله‌گری می‌شوند، این پدیده تلخ را تجربه می‌کنند. اثر تأخر باعث می‌شود اعتماد به نفس معامله‌گر به حدی بالا رود که احساس کند خیلی باهوش‌تر از دیگران است و به‌طور خدادادی استعداد معامله‌گری دارد. هر وقت چنین احساسی به شما دست داد، مطمئن باشید که اثر تأخر بر شما غلبه کرده و به احتمال زیاد در معاملات بعدی سودهای به دست آمده را از دست خواهید داد.
یکی از راه‌های ساده برای غلبه بر اعتماد به نفس کاذب تشخیص این حالت است. اگر در وضعیتی قرار گرفتید که بازار را با قطعیت پیش‌بینی کردید، یعنی اعتماد به نفس شما کاذب است و شما از واقعیت دور شده‌اید. توجه داشته باشید که در بازارهای مالی قطعیتی وجود ندارد و همیشه باید سناریوی های دیگر را هم در نظر گرفت. در واقع اثر تأخر باعث می‌شود تا شما بیشتر به عملکرد خوب خود در چند معامله اخیر توجه کنید و به برنامه معاملاتی و اهداف بلندمدت خود پشت کنید. درست بعد از این اتفاق باید منتظر از دست دادن سودهای اخیر باشید.
تأثیر اسکناس واقعی بر ریسک‌پذیری معامله‌گر
هیچ چیز مثل در دست گرفتن اسکناس تمایلات ریسکی معامله‌گر را تغییر نمی‌دهد. لمس اسکناس و احساس کردن زبری آن باعث می‌شود روحیه شما تغییر کند. اسکناس ۱۰۰ دلاری با عدد ۱۰۰ دلاری که در صفحه نمایش شما نشان داده می‌شود تفاوت دارد. وقتی شما اسکناس را در دست می‌گیرید، سود به دست آمده را لمس می‌کنید. این سود قابل لمس است. اما وقتی سود معامله در قالب اعداد دیجیتال در کامپیوتر شما ذخیره شود و غیرملموس باشد، اهمیت آن برای شما هم کمتر خواهد بود.
به همین دلیل توصیه می‌شود که هر وقت سود کردید (مهم نیست مقدارش چقدر باشد)، سعی کنید بخشی از سود را برداشت کنید و آن را در دست خود لمس کنید. در این حالت اگر کسی بخواهد آن پول را از دست شما بگیرد، سریعاً واکنش نشان خواهید داد و از آن مراقبت خواهید کرد. اما اگر همان مقدار سود در حساب معاملاتی شما باشد، شما تمایل بیشتری به ریسک کردن خواهید داشت و شاید از ضرر کردن آن هم هراسی نداشته باشید.
