چرخه اقتصادی یا سیکل تجاری چیست؟

چرخه اقتصادی یا سیکل تجاری، نوسانات شاخص GDP یا تولید ناخالص داخلی است که در اطراف روند رشد طبیعی و بلندمدت آن اتفاق می‌افتد. چرخه اقتصادی دوره‌های انبساط و انقباض فعالیت‌های اقتصادی را در طول زمان نشان می‌دهد. اهمیت چرخه‌های اقتصادی برای معامله گران و سرمایه‌گذاران بیشتر از هر کس دیگری است. با این حال درک چرخه‌های اقتصادی برای همه ضروری است. رفتار سرمایه‌گذاران و معامله گران بایستی با توجه به چرخه اقتصادی تغییر کند.

مراحل چرخه اقتصادی

در تصویر زیر، خط مورب و صافی که در وسط تصویر قرار گرفته، همان خط روند باثبات اقتصادی است. یعنی میانگین نرخ رشد GDP در بلندمدت است. اما در میان‌مدت، نرخ رشد GDP در اطراف همین خط ثابت نوسان می‌کند. گاهی نرخ رشد GDP یا اقتصادی بالای این خط میانگین قرار می‌گیرد و گاهی زیر آن. زیر خط روند رشد اقتصادی به معنی رکود است و بالای خط هم نشانگر رشد اقتصادی است.

دوره انبساط یا رشد اقتصادی (Expansion)

در اولین مرحله چرخه اقتصادی، شاهد انبساط یا رشد فعالیت‌های اقتصادی هستیم. در این مرحله شاخص‌های اقتصادی رشد خوبی را تجربه می‌کنند. به طور مثال نرخ تغییرات اشتغال، درآمد، تولید، دستمزدها، سود شرکت‌ها، تقاضا و عرضه خدمات و کالاها سیر صعودی دارد. در این دوره، بدهکاران سر وقت بدهی خود را تسویه می‌کنند. شرایط برای تأمین مالی خوب است و سرمایه‌گذاری روز به روز در حال افزایش است.

دوره اوج رشد اقتصادی (Peak)

در دوره اوج رشد اقتصادی، همه چیز به وضعیت اشباع می‌رسد. این دومین مرحله از چرخه اقتصادی است. رشد اقتصادی به بالاترین سطح ممکن رسیده و دیگر بیش از این نمی‌تواند رشد کند. شاخص‌های اقتصادی هم دیگر توان رشد ندارند! همه چیز به اوج رسیده و زمان تغییر در روند رشد اقتصادی است. در این مرحله، همه برای یک دوره انقباضی اقتصادی آماده می‌شوند! یعنی نرخ رشد GDP می‌خواهد به متوسط بلندمدت خود بازگردد.

دوره بازگشت یا انقباض رشد اقتصادی (Recession)

در این مرحله، رشد اقتصادی از اوج خود پایین می‌آید. تقاضا برای خدمات و کالا به سرعت در حال کاهش است. تولیدکنندگان به کاهش تقاضا توجهی نمی‌کنند و به تولید خود ادامه می‌دهند و در نتیجه مازاد عرضه به وجود می‌آید. با مازاد عرضه، قیمت‌ها سقوط می‌کنند و تمامی شاخص‌های اقتصادی مهم مثل اشتغال، درآمد، دستمزدها و … شروع به کاهش می‌کنند. در این دوره همه چیز سیر نزولی دارد. نرخ رشد اقتصادی یا GDP هم در حال سقوط به رشد صفر درصدی است!

دوره رکود اقتصادی (Depression)

در دوره رکود اقتصادی، نرخ بیکاری به طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. نرخ رشد اقتصادی یا همان GDP همچنان سیر نزولی دارد و با عبور به زیر خط متوسط، منفی می‌شود. یعنی GDP به تدریج کوچک‌تر می‌شود. در این دوره پول برای تأمین مالی به‌سختی پیدا می‌شود. هیچ‌کس تمایل به خرج کردن ندارد و فروشندگان کالا و خدمات هم با اعمال تخفیف و شرایط ویژه باز هم نمی‌توانند به خوبی فروش داشته باشند. در این دوره، پیدا کردن کار سخت است و هیچ‌کس تمایلی به سرمایه‌گذاری ندارد.

دوره کف یا قعر رشد اقتصادی (Trough)

در دوره رکود اقتصادی، نرخ رشد اقتصادی منفی است. یعنی فصل به فصل اندازه GDP کاهش می‌یابد. بعد از مدتی اقتصاد به مرحله‌ای می‌رسد که دیگر نمی‌تواند بیشتر از آن سقوط کند! یعنی نرخ رشد اقتصادی تشکیل کف می‌دهد و آماده است تا دوباره به سمت خط میانی خود بازگردد. معمولاً سیاست‌های انبساطی مالی و پولی دولت‌ها به داد اقتصاد می‌رسند و اجازه نمی‌دهند نرخ رشد اقتصادی یا GDP بیشتر از آن سقوط کند.

مرحله بهبود رشد اقتصادی (Recovery)

بعد از رسیدن GDP به کف یا قعر خود، فعالیت‌های اقتصادی به تدریج افزایش پیدا می‌کنند. در این مرحله، شاهد تغییر روند شاخص‌های اقتصادی هستیم و شرایط رو به بهبود است. در واقع نرخ رشد GDP می‌خواهد از محدوده منفی خارج شود و وارد محدوده مثبت شود. عرضه و تقاضا به تدریج افزایش پیدا می‌کنند و سرمایه‌گذاری و اشتغال هم رشد می‌کنند. رشد اشتغال سیر صعودی پیدا می‌کند و شرایط تأمین مالی در اقتصاد هم بهبود می‌یابد. روند بهبود اقتصادی تا وقتی‌که نرخ رشد GDP به خط میانی خود برسد ادامه می‌یابد و بعد از آن وارد مرحله رونق یا انبساط رشد اقتصادی می‌شود.